चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ५ महिनामा ८ खर्ब ३८ अर्ब ४० करोड रुपैयाँको वस्तु आयात भएको छ । यो गत आर्थिक वर्षको यसै अवधिको तुलनामा ५९.५५ प्रतिशत धेरै हो । गत वर्ष यो अवधिमा ५ खर्ब २५ अर्ब ४९ करोड रुपैयाँको वस्तु आयात भएको थियो । आयातको तुलनामा अत्यन्तै कममात्रै निर्यात हुँदा भुक्तानी सन्तुलन बिग्रिएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ५ महिनामा १ खर्ब २ अर्ब ९२ करोड रुपैयाँको मात्रै वस्तु तथा सेवा निर्यात भएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी पछिल्लो समय अर्थतन्त्रलाई बाह्य क्षेत्रले दबाबमा पारेको बताउँछन् । आइतबार संसदको लेखा समितिमा उनले बढ्दो आयातका कारण अप्ठेरो अवस्था सिर्जना भएको बताए । शोधानान्तर घाटामा जानु पनि आयातको ठूलो भूमिका रहेको गभर्नर अधिकारीले बताएका छन् ।

एक देशले अर्को देशसँग गर्ने मुद्रा कारोबारको स्थिति भुक्तानी सन्तुलन हो । यसलाई शोधनान्तर स्थिति पनि भनिन्छ । आयातमुखी अर्थतन्त्र भएका मुलुकहरुमा शोधानान्तर घाटामा जान्छ । निर्यात धेरै गर्ने मुलुकहरुको भने शोधानान्तर बचतमा हुन्छ ।

चालु आर्थिक वर्षको चार महिनामा शोधनान्तर स्थिति १ खर्ब ५० अर्ब ३८ करोड रुपैयाँले घाटामा छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा शोधनान्तर स्थिति १ खर्ब १० अर्ब ६५ करोड रुपैयाँ बचतमा थियो । अघिल्लो वर्ष कोरोना महामारीका कारण आयात कम भएकाले शोधानान्तर स्थिति बचतमा थियो । गभर्नर अधिकारी चालु आर्थिक वर्षको पाँच महिनामा घाटा अझ बढ्न सक्ने बताउँछन् ।

‘बढ्दो आयात तत्कालै धेरै घटिहाल्ने अवस्था नरहेकाले भुक्तानी सन्तुलन ट्रयाकमा तत्कालै आइहाल्न सक्ने अवस्था छैन’, गभर्नर अधिकारी भन्छन्, ‘पछिल्ला तथ्यांकहरु हेर्दा पाँच महिनामा यो बढ्न सक्ने देखिएको छ ।’

भुक्तानी सन्तुलन बिग्रनुका कारण

पूर्वगभर्नर दीपेन्द्रबहादुर क्षेत्री भुक्तानी सन्तुलन दिनप्रतिदिन बिग्रदै गएको बताउँछन् । पछिल्लो २ वर्ष कोरोना भाइरसका कारण विश्व अर्थतन्त्रलाई नराम्रो असर गर्‍यो । कोरोना महामारीको समयमा खासै समस्या नपरेको भुक्तानी सन्तुलन महामारीपछि धेरै बिग्रिएको पूर्व गभर्नर क्षेत्री बताउँछन् ।

अहिले भुक्तानी सन्ुतलन बिग्रनुको अपजस राज्यलाई मात्रै लगाउन नमिल्ने उनको भनाइ छ । व्यापार व्यवसाय गर्नेहरुकै कारण पनि भुक्तानी सन्तुलन बिग्रिएको उनी बताउँछन् । ‘कोभिड पछि सबैले आफ्नो उद्योग–व्यवसाय धेरै चलाउन सक्यौं भने बढी कमाउन सकिन्छ भन्ने सोच्न थालियो’ उनले भने, ‘व्यवसाय धेरै राम्रो चलाउने भन्दै आयातमा बढी नै केन्द्रित भएको हामीले पायौं । आयात गरेर गरिने व्यापारमा बढी केन्द्रित हुँदा भुक्तानी सन्तुलन बिग्रियो ।’

अहिले भुक्तानी